Ոսկրա-մկանային համակարգի հիվանդություններ. ցանկը և ախտանշանները
Ոսկրա-մկանային համակարգի հիվանդությունները մի խումբ են, որոնք ախտահարում են ոսկորները, հոդերը, մկանները, կապակցող հյուսվածքները: Կարող են լինել բորբոքային, պաթոլոգիկ, ուռուցքային և այլ բնույթի: Առավել հաճախ առաջանում են որպես ինքնուրույն հիվանդություն, սակայն երբեմն կարող են լինել այլ հիվանդությունների ախտանիշներ:
Հենաշարժական ապարատի հիվանդությունների հետևանքով առաջացող հիմնական ախտանիշներն են՝ հոդերի, մկանների, ողնաշարի ցավեր, որոնք կարող են ուժեղանալ շարժվելու կամ եղանակային փոփոխությունների դեպքում։
Մանրամասնորեն դիտարկենք ոսկրա-մկանային համակարգի 20 ամենատարածված հիվանդությունները:
Արտրիտ
Հոդերը խոցող բորբոքային հիվանդությունների խումբ է: Կախված հիվանդության տարածվածությունից՝ տարբերում են մոնոարտրիտ (մեկ հոդի ախտահարում) և պոլիարտրիտ (մի քանի հոդերի): Հիվանդությունը կարող է առաջանալ հանկարծակի (սուր ձև) կամ զարգանալ աստիճանաբար (քրոնիկ ձև):
Կախված հիվանդոության առաջացման պատճառներից՝ արտրիտը լինում է.
- ռեակտիվ;
- ռևմատոիդ;
- վարակիչ;
- պոդագրային;
- փսորիատիկ;
- օստեոարտրիտ;
- տրավմատիկ:
Հիվանդության ամեն տեսակ բնութագրվում է իր ախտանշաններով: Եկեք քննարկենք արթրիտի ընդհանուր, բոլոր տեսակների նշանները:
- ցավ;
- այտուցվածություն;
- կարմրություն;
- ճարճատյուն (օստեոարտրիտ);
- բարձր ջերմություն (ռեակտիվ և վարակիչ արտրիտ):
Արթրոզ
Արթրոզ ասելով՝ հասկանում ենք հոդերի տարիքային դեֆորմացիա, որը առավել հաճախ արտահայտվում է տարեց մարդկանց մոտ: Հիվանդությունը զարգանում է աճառների մաշվածության և նրանց աստիճանական ոչնչացման հետևանքով: Ըստ վիճակագրության՝ արթրոզը հոդերի ամենատարածված հիվանդություններից է, որից տառապում է աշխարհի բնակչության ավելի քան 70%-ը։
Ախտանիշները.
- շարժվելիս հոդերի ցավ;
- հոդերի ճարճատյուն;
- վնասված վերջույթի վատ շարժունակություն;
- հոդի ձևի փոփոխություն:
Բեխտերևի հիվանդություն
Այլ անվանումը՝ անկիլոզացնող սպոնդիլոարթրիտ: Բեխտերևի հիվանդությունը բավական հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն է, որի դեպքում բորբոքվում են միջողային հոդերը՝ կրճատվելով չափերով, որի պատճառով ողնաշարի շարժումը խիստ դժվարանում կամ սահմանափակվում է:
Ախտանշանները.
- ողնաշարի ցավ, որը երբեմն անցնում է նստատեղին կամ ոտքերին;
- շարժումների կաշկանդվածություն;
- էրիթրոցիդների նստման բարձր արագություն:
Հոդի հիգրոմա
Հիգրոման կամ գանգլիոնը հոդի շրջանում ուռուցքանման գոյացություն է: Հաճախ հայտնվում է դաստակի և ճառագայթային ոսկորի միջև, ունի կոնաձև տեսք:
Շատ դեպքերում հիվանդների մոտ չի բացահայտվում ոչ մի ախտանիշ՝ մինչև կոնի հայտնվելը: Գոյացությունը գտնվում է մաշկի տակ, այն շարժուն է, բայց հիմքի մասում կպած է հոդին: Աստիճանաբար կոնը մեծանում է, առաջանում է բութ ցավ, քանի որ գոյացությունը մեխանիկական ճնշում է գործադրում հյուսվածքների և նյարդերի վրա։
Հիգրոմայի հիմնական տարբերակիչ գիծը այլ ուռուցքանման գոյացություններից իր բացարձակ անվտանգությունն է. հիգրոման երբեք չի վերածվում քաղցկեղ.
Կոնքազդրային հոդերի դիսպլազիա
Հոդի կառուցվածքի բնածին պաթոլոգիա է, որի դեպքում այն սխալ է կողմնորոշված տարածության մեջ՝ կոնքային խոռոչի հարաբերությամբ: Տվյալ հիվանդության ժամանակ խախտվում է վերջույթի մկանի շարժիչ գործառույթը:
Ախտանիշները ի հայտ են գալիս դեռևս նորածին տարիքում ։ Ինչի վրա պետք է ուշադրություն դարձնել մայրիկին.
- Ոտքերի երկարությունը - դիսպլազիայի ժամանակ նրանք հավասար երկարության չեն լինի;
- Նստատեղի ծալքերի սիմետրիկությունը;
- Ազդրերի վրա ավելորդ ծալքերը;
- Իրարից հեռացված ոտքերի սիմետրիկությունը;
- Օտար հնչյունները (ճտտոց, ճարճատյուն) շարժման ժամանակ։
Այդ նշանների հայտնաբերման դեպքում պետք է հնարավորինս շուտ դիմել օրթոպեդի:
Կոկցիգոդինիա
Կոկցիգոդինիան պոչուկի շրջանի ցավ է: Հիվանդությանն ավելի շատ հակված են կանայք, քան տղամարդիկ, ինչը պայմանավորված է կանանց օրգանիզմի կառուցվածքի առանձնահատկություններով ու ծննդաբերական գործառույթով:
Հիմնական ախտանիշն է պոչուկի մշտական կամ պարբերական ցավը: Հաճախ կոկցիգոդինիան հայտնվում է վնասվածքներից հետո (նստատեղի վրա ընկնելը, մեջքի կողմից պոչուկի վնասվածքները): Ցավի զգացողություններ կարող են ի հայտ գալ ինչպես անմիջապես, այնպես էլ՝ վնասվածքից հետո կես տարվա ընթացքում:
Բացի այդ, պոչուկի ցավը կարող է առաջանալ նաև այլ գործոններով.
- հղիություն;
- պոչուկային մկանների և նյարդերի հիվանդություններ;
- փափուկ կամ շատ ամուր աթոռի մշտական օգտագործում;
- ողնաշարի հիվանդություններ:
Ոսկրերի օստեոպորոզ
Հիվանդություն է, որը վնասում է մարդու կմախքը, խախտում է ոսկրային հյուսվածքի կառուցվածքը և ամրությունը: Թարգմանաբար հունարենից "osteo" նշանակում է ոսկոր, իսկ "poros" – "ծակոտի", եթե համատեղենք այդ երկու բառերը, ապա կստացվի ոսկորների ծակոտկենություն: Ըստ վիճակագրության՝ կանայք տառապում են օստեոպորոզից շատ ավելի հաճախ, քան տղամարդիկ:
Ախտանիշները սկզբնական փուլում.
- տհաճ զգացումներ թիակների միջև;
- մկանային թուլություն;
- գոտկատեղի և վերջույթների ցավ:
Ավելի ուշ փուլերում.
- անգամ անզեն աչքով տեսանելի հասակի նվազում;
- կեցվածքի շեղում (կուզ, սկոլիոզ);
- հաճախակի կոտրվածքներ:
Ողնաշարի օստեոխոնդրոզ
Օստեոխոնդրոզը միջողային ոսկորների կառուցվածքի խախտումն է, որի դեպքում նվազում է ողնաշարի ճկունությունը և շարժունակությունը: Հիվանդությունը զարգանում է աստիճանաբար։ Սկզբում հայտնվում են աճառների միկրովնասվածքներ, որոնք կարող են առաջանալ ծանր ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության կամ վնասվածքների հետևանքով, ապա՝ միջողային սկավառակները սկսում են կորցնել իրենց էլաստիկությունը և հարթվում են:
Ախտանշանները.
- Ցավ, որի վայրը կախված է վնասվածքի տեղից: Ցավել կարող են ձեռքերը, պարանոցը, կրծքավանդակը և այլն:
- Մկանների անզգայացում:
Արյան անոթների սեղմման դեպքում առաջանում է.
- գլխացավ;
- գլխապտույտ;
- ականջների զնգոց;
- սրտխառնոց ու փսխում;
- ուշագնացություն:
Հարթաթաթություն
Ոտնաթաթի ձևի փոփոխությունը, որի դեպքում տեղի է ունենում ոտնաթաթի կամաի իջեցում, կոչվում է հարթաթաթություն: Հաճախ զարգանում է ոտնաթաթի վրա անբավարար կամ ավելորդ ճնշման կամ տարբեր հիվանդությունների հետևանքով։
Հարթաթաթությունը բավական լավ որոշվում է տեսողականորեն: Իմանալ, թե ինչ տեսք ունի հարթ թաթը, դուք կարող եք հետևյալ լուսանկարով.
Այլ ախտանիշներ.
- ցավ երկար քայլելու դեպքում;
- ցավ երկար կանգնելու դեպքում (ավելի ուշ փուլերում);
- ոտքի ձևափոխություն;
- "ցավոտ" ոսկորի առաջացում բութ մատի վրա;
Ոտքի կամարը շատ կարևոր դեր է խաղում մարդու հենաշարժողական համակարգում: Այն կատարում է ամորտիզացիոն գործառույթ քայլելու ժամանակ: Երբ կամարը իջնում է, այս հատկությունը խանգարվում է, և ամորտիզացիան իր վրա է վերցնում ողնաշարը: Լրացուցիչ բեռի պատճառով միջողային սկավառակները ավելի արագ են մաշվում, կարող են հայտնվել ախտանիշներ ցավի, նյարդերի ճզմման տեսքով:
Պոդագրա
Նյութափոխանակության խախտում, այլ կերպ՝ հոդատապ, որի դեպքում հոդերում տեղի է ունենում աղերի կուտակում: Ըստ վիճակագրության՝ հոդատապով ավելի հաճախ տառապում են 40-ն անց տղամարդիկ, ավելի հազվադեպ՝ կանայք դաշտանադադարից հետո: Պոդագրան կարող է խոցել մարմնի բացարձակապես բոլոր հոդերը, սակայն ավելի հաճախ հիվանդությունը ազդում է ոտքի բութ մատերի վրա:
Ախտանշանները.
- հոդի բորբոքում;
- մաշկի կարմրություն;
- վնասված տեղում ջերմաստիճանի բարձրացումը;
- հոդի վրա գոյացությունների առաջացում;
- պոդագրային արթրիտի նոպաներ, որոնք հայտնվում են առավոտյան կամ գիշերը:
Ռախիտ
Ռախիտը մանկական հիվանդություն է, որի դեպքում խախտվում է ոսկորների գոյացման գործընթացը վիտամին D-ի պակասի պատճառով:
Ախտանիշները սկզբնական փուլում.
- անհանգիստ քուն;
- լացկանություն և դյուրագրգռություն;
- շատ ուժեղ քրտնարտադրություն;
- մազերի վնասում կամ մազաթափություն ծոծրակի շրջանում:
Ավելի ուշ փուլերում.
- գաղտունի փակման և ատամների աճի հետաձգում;
- մկանային թուլություն;
- ոտքերի ձևափոխում. նրանք դառնում են X-աձև կամ Օ-աձև;
- կոնքի ոսկորների ձևափոխում աղջիկների մոտ;
- մուգ և ճակատային թմբիկների առաջացում;
- կրծքավանդակի դեֆորմացում (ներս ընկնել կամ դուրս գալ):
Ներքին օրգաններին հասնելու դեպքում հայտնվում է.
- հաճախակի փսխում;
- աղիների աշխատանքի խախտում;
- լյարդի աճ;
- մաշկի գունատություն:
Սակրոիլեիտ
Իրենից ներկայացնում է սրբոսկր-զստային հոդահամակարգի բորբոքում, որը կարող է անդրադառնալ ինչպես հենց հոդի, այնպես էլ՝ նրան մոտ հյուսվածքների վրա: Կախված հիվանդության ձևից (ռևմատիկ կամ ինֆեկցիոն)՝ տարբերվում են և հիվանդության ախտանիշները:
Ռևմատիկ ձև.
- ցավի զգացողություն նստատեղում, որը գնում է դեպի ազդրեր;
- ցավն ուժեղ է հանգիստ վիճակում և թուլանում է շարժվելիս;
- գոտկատեղի անշարժունակություն քնից հետո:
Ինֆեկցիոն ձև.
- կտրուկ ցավ սրբոսկրի շրջանում;
- ցավի զգացողությունը գնում է դեպի նստատեղ և վերջույթներ;
- ցավն ուժեղանում է ոտքերի շարժումներից կամ ցավող տարածքը սեղմելիս;
- մաշկի կարմրություն:
Սինովիտ
Սինովիտը հոդի սինովիալ թաղանթի բորբոքումն է, որի դեպքում դրա խոռոչում տեղի է ունենում հեղուկի կուտակում: Մեծ մասամբ սինովիտը ազդում է ծնկային հոդի վրա, բայց երբեմն կարող են ախտահարվել նաև այլ հոդեր: Շատ հազվադեպ գրանցվել են դեպքեր ավելի, քան մեկ հոդի հիվանդության:
Ախտանշանները.
- հոդի չափերի մեծացում (սուր ձևի դեպքում);
- ներսից ճնշման զգացողություն;
- ցավ;
- թուլություն (հազվադեպ է)
- ընդհանուր և տեղային ջերմաստիճանի բարձրացում;
- հոդի շարժումների սահմանափակում;
- ցավի զգացողություն սեղմելիս:
Սուր թարախային սինովիտի դեպքում.
- ջերմություն;
- դողէրոցք և թուլություն;
- զառանցանք (շատ հազվադեպ);
- ուժեղ ցավ;
- հոդի այտուց;
- ավշահանգույցների մեծացում (հազվադեպ):
Խրոնիկ սինովիտի դեպքում կարող են առակա լինել գրեթե բոլոր վերը նշված ախտանիշները, սակայն նրանք կլինեն թույլ արտահայտված:
Սկոլիոզ
Ողնաշարի թեքումն է կողքի, ուղեկցվում է մարմնի անհամաչափությամբ և դուրս եկող թիակով կամ կողով:
Ակնհայտ տեսողական ախտանիշները.
- ուսերը նույն բարձրության վրա չեն;
- թիակներից մեկը դուրսեկած է;
- իրանը սիմետրիկ չէ;
- մարմնի ծալքերը համապատասխան չեն;
Բացի այդ, սկոլիոզը կարող է ուղեկցվել ցավերով, մեջքի արագ հոգնածությամբ, դժվար շնչառությամբ:
Սպոնդիլոլիստոզ
Ողնաշարի հիվանդություն է, որի դեպքում ողերից մեկը տեղաշարժվում է ընդհանուր ողնաշարի համեմատ առաջ կամ հետ:
Ախտանշանները.
- ցավի զգացողություն մեջքի ներքևում, որն ուժեղանում է ծանրաբեռումից հետո;
- ողնաշարի ստորին բաժնի շարժումների դժվարություն;
- ծակծկոց, թմրություն վերջույթներում;
- վերահսկողության կորուստ արտաթորանքի նկատմամբ (նյարդի ճզմելու հետևանքով):
Ողնաշարային խողովակի ստենոզ
Ողնաշարի ջրանցքի ստենոզի տակ հասկացվում է ողնաշարի տրամագծի նեղացումը: Հիվանդությունը շատ հաճախ հանդիպում է տարեց մարդկանց մոտ, բայց երբեմն հանդիպում է նաև երիտասարդ տարիքում: Հիմնական պատճառը համարվում է ողնաշարի բնածին խնդիրը:
Գլխավոր ախտանիշը ողնաշարի ցավն է, որը կարող է գնալ դեպի ոտքը։
Այլ դրսևորումներ.
- ոտքի ջղաձգումներ;
- նստատեղի ցավ, որը իջնում է ազդրի հետևի մասով դեպի ներքև;
- հավասարակշռությունը պահելու խնդիր;
- աղիքների և/կամ միզապարկի դիսֆունկցիա:
Տենդովագինիտ
Տենդովագինիտը կամ ջլաբունոցաբորբը ջլային բունոցների բորբոքումն է: Ավելի հաճախ հիվանդությունը առաջանում է ձեռքի դաստակի, ոտքերի, նախաբազուկի շրջանում:
Ախտանշանները.
- ցավի զգացումներ ազդակիր տարածքում;
- մաշկի կարմրություն և ուռածություն;
- այտուցներ:
Ինֆեկցիոն տենդովագինիտի դեպքում վերը նշված ախտանշաններին ավելացնում են բարձր ջերմաստիճան, դող, ընդհանուր թուլություն:
Ոսկրային տուբերկուլյոզ
Տուբերկուլյոզը հենաշարժիչ համակարգի ոսկորների խրոնիկական վտանգավոր բորբոքային հիվանդություն է: Թոքերի տուբերկուլյոզից հետո հիվանդության առավել տարածված տեսակներից է: Հաճախ տեղակայվում է ողնաշարում:
Հիվանդության սկզբնական շրջանում ախտանիշները թույլ են արտահայտված, կամ էլ դրանք ընդհանրապես կարող են չլինել։ Սովորաբար մարմնի ջերմաստիճանը բարձրանում է մինչև 37°: Հիվանդի մոտ նկատվում է.
- անզորություն և թուլություն;
- աշխատունակության նվազում;
- մկանների ցավ;
- քնկոտություն:
Հիվանդության հաջորդ փուլում բոլոր ախտանիշները դառնում են վառ արտահայտված, դրանց ավելանում է ցավը ազդակիր հատվածում, որոնք առաջանում են ամենից հաճախ շարժումների ժամանակ: Խանգարվում են քայլվածքը ու կեցվածքը: Ողնաշարի ախտահարման ժամանակ դրա երկայնքի մկանները բորբոքվում և այտուցվում են:
Վերջին փուլին բնորոշ է.
- տուբերկուլյոզի տարածումը այլ ոսկորների վրա;
- բարձր ջերմաստիճան;
- ուժեղ ցավ;
- եթե ախտահարված է ողնաշարը, դրա շարժումները խիստ դժվարանում են կամ դառնում անհնար:
Կրունկի ոսկրախթան
Բժշկական անվանումը՝ պլանտար ֆասցիիտ: Հիվանդությունը իրենից ներկայացնում է կրունկի միացնող թաղանթի բորբոքում, հաճախ առաջանում է վնասվածքների հետևանքով:
Ախտանշանները.
- ցավ կրունկի ծանրաբեռնվածության դեպքում;
- առավոտյան առաջին իսկ քայլերից կրունկի կտրուկ ցավ;
- աքիլլեսյան ջլի լարվածության զգացողություն:
Արմունկային հոդի էպիկոնդիլիտ
Արմունկային հոդի բորբոքում է: Ավելի հաճախ հիվանդությունը զարգանում է ձեռքի միակողմանի ծանրաբեռնվածության հետևանքով, որը պահանջում է արմունկի մշտական ծալում-արձակում:
Հիվանդության հիմնական ախտանիշը նախաբազուկի ցավն է, որը կարող է գնալ դեպի ուսը և ուժեղանալ ծանրաբեռնվածության դեպքում (օրինակ՝ ձեռքսեղմման):